In de voetsporen van Van Gogh in Mons

Vincent van Gogh is één van Nederlands bekendste grootmeesters. In 2015, het jaar dat Mons Europese Culturele Hoofdstad is, kunnen liefhebbers van de kunstenaar hun hart ophalen in de Belgische stad. Hier besloot Vincent namelijk in 1880 om te stoppen met prediken en te starten met schilderen.

De transformatie die Van Gogh hier meemaakte en het feestjaar zijn gecombineerd en uitgemond in een scala aan evenementen. Dat was reden voor mij om naar het Belgische Mons af te reizen en in de voetsporen van Van Gogh te treden. Liefhebbers van de grootmeester mogen deze bijzondere route niet missen!

De huizen waar Van Gogh heeft gewoond
Mijn tocht begint in Wasmes, op een goede tien kilometer van Mons. Aan de Rue Wilson 221 woonde Van Gogh in 1879. Nu staat het huis er leeg en verlaten bij en lijkt het sinds het vertrek van Vincent onaangeraakt te zijn geweest (foto's links). Ter gelegenheid van Mons 2015 wordt het oude huis opgeknapt. Later in het jaar wordt het geopend voor publiek.

Het huis in Cuesmes (Rue du Pavillon 3) werd zijn volgende onderkomen. Dit huis wordt ook wel La Maison du Marais genoemd (foto's rechts), omdat het de laatste jaren steeds verder wegzakte in het moeras. Maar ook hier is ter ere van het feestjaar een renovatieplan voor opgezet. Een nieuwe stutting zorgt ervoor dat de muren weer rechtovereind staan en beschutting kunnen bieden aan een tentoonstelling over Van Goghs leven, die hier sinds februari 2015 permanent plaatsvindt.

De mijn van Marcasse
Tijdens de periode dat Vincent woonde in de Borinage voelde hij zich steeds meer een mislukkeling, gefaald als prediker. In 1880, een jaar nadat Vincent en zijn broer Theo geen contact hadden gehad, suggereerde Theo dat zijn broer zijn tekenkunsten een kans moest geven. En zo geschiedde. Vincent haalde zijn inspiratie uit de directe omgeving: de mijnindustrie. 

Ook al zijn de mijnen vandaag de dag niet meer actief, het karakter van de streek is gebleven: de kleine arbeidershuisjes tekenen de straten en aan de horizon zijn de kunstmatige mijnheuvels te zien. Het mijnterrein van Marcasse - enkele honderden meters verwijderd van het huis in Wasmes - is een onmisbare stop tijdens een tocht in de voetsporen van Van Gogh.

Marcasse en de omgeving zijn namelijk het decor waar de tekeningen op zijn gebaseerd: hij daalde af in de mijn, sprak met de delvers en sloeg het leven van de mijnindustrie gade. Met een beetje inlevingsvermogen is het leven van toen nog steeds voelbaar op deze plek. Ook hier is de afgelopen 135 jaar weinig gebeurd; het imposante mijngebouw is in verval geraakt en alleen de buitenmuren lijken nog overeind te staan. Toch torent het complex nog steeds statig boven de huizen uit en ademt het een mystieke sfeer van weleer. 

Aan de zijmuur hebben moderne kunstenaars hun beeld van de transformatie van Van Gogh geïllustreerd. De bewoners moesten toentertijd niets van zijn religieuze ideeën hebben en behandelden hem als een vreemde. Wat ze echter niet wisten is dat hij met zijn tekeningen van hun, ruim een eeuw later, toch geschiedenis wist te schrijven.

Tentoonstelling ‘Van Gogh in de Borinage’ in het BAM
Ook al vernietigde Van Gogh veel van zijn eerste werken, een deel daarvan is bewaard gebleven en is nu te zien in het BAM (Beaux-Arts Mons) in het centrum van Mons. Nog tot 17 mei is hier de unieke expositie ‘Van Gogh in de Borinage' te bewonderen. Tijdens de tentoonstelling zijn dus niet de kunstwerken te zien waar hij zich beroemd mee heeft geschilderd, maar juist de stukken die het prille begin illustreren; de geboorte van de kunstenaar.

Leidraad in de kunstwerken is de sombere mijnstreek van de Borinage: vrouwen aan het werk op het land en mijndelvers die gebukt gaan onder zware zakken. Het grauwe imago van de streek heeft Van Gogh precies zo weten over te brengen op het doek.

Bijzonder is dat de sobere tekeningen al wel de beginselen van het impressionisme dat later Van Goghs kenmerk is geworden ontluiken. De tentoonstellingsruimte is in een even somber jasje gehuld en vormt het perfecte decor voor de kunstwerken. Al met al is het een indrukwekkende expositie die de beginjaren van een van Nederlands grootse kunstenaars goed uit de verf laat komen en een perfecte afsluiter van een route in de voetsporen van Van Gogh.
Tekst: Bianca van der Ham
Beeld: Bianca van der Ham en JeanPol GRANDMONT (Wikimedia)